آیا بیت کوین می‌تواند ارز ذخیره جهانی باشد؟
بعد از بررسی پول‌های سنتی، حالا نوبت به ارزهای دیجیتال رسیده است که شاید یکی از آنها که البته با احتمال بیشتر نسبت به بقیه، بیت کوین، بتواند خود را به عنوان ارز ذخیره جهانی تبدیل کند. تنها باید بررسی کرد که آیا ارزهای دیجتال قابلیت‌ها و کارکردهای لازم را برای رسیدن به این نقطه دارند و می‌توانند اثرگذاری بالایی از خود نشان دهند یا خیر.
بیت کوین ارز ذخیره جهان می‌شود؟
اولین دلیل برای اثبات توانمندی و پتانسیل بیت کوین به عنوان ارز ذخیره جهانی این است که مردم این ارز دیجیتال را به عنون یک ذخیره ارزش می‌دانند و به طور شخصی از آن استفاده می‌کنند. این موفقیت بسیار مهم است که یک پول یا ارز دیجیتال بتواندد اعتماد عمومی را به خود جذب کند و خود را به عنوان یک انتخاب برتر در بازار مالی و اقتصادی جهان مطرح و تثبیت کند.
یکی از نکات درباره پول سنتی، قدرت بانک‌ها در افت و خیزهای ارزش یک پول است. در واقع، در سیستم سنتی، بانک این قدرت را دارد که به راحتی یک پول را بی‌ارزش یا کم‌ارزش کند. در این سیستم بانک می‌تواند با چاپ بی‌رویه و غیراصولی پول، ارزش آن را بکاهد و پول ملی و رایج را بی‌ارزش کند؛ البته این دسترسی در ارزشمندی یک پول نها در اختیار بانک‌های داخلی نیست بلکه بانک‌های خارجی با اوراق قرضه‌ای که در اختیار دولت‌های دیگر قرار داده‌‌اند، می‌توانند همین کار را کنند.
در این بین برخی از کارشناسان که نگاه جدی به ارزهای دیجیتال دارند و آنها را جایگزین مناسبی برای دلار در ارز ذخیره جهانی می‌دانند معتقدند سطوح ناپایدار بدهی جهانی و ناتوانی در پرداخت اوراق قرضه دولتی، در آینده به یک بحران جدی تبدیل خواهد شد ه گریبان اقتصاد جهان را خواهد گرفت. مگر اینکه قبل از آن فکری اساسی برای ارز ذخیره جهانی اندیشیده شود. ناگفته نماند در صورتی که این اتفاق رخ دهد، ذخایر بیت کوین به عنوان پشتوانه عمل خواهند کرد چراکه می‌توانند حتی بعد از شکست اوراق قرضه و ورشکستگی آنان، به عنوان یک دارایی پایدار و استوار به کار خود ادامه دهند.
فروش نفت در ازای دریافت بیت کوین
این دو کشور به دلیل حجم بالای معملات نفتی خود می‌توانند با همراهی دیگر کشورها این فرهنگ را جا بی‌اندازند که در معاملات نفتی به جای دلار از بیت کوین استفاده شود. با این اقدام هم محصول صادراتی خود را به راحتی و بدون ممنوعیت‌ها و محدودیت‌های مالی و بانکی می‌فروشند و هم از خطر تحریم‌های بین‌المللی آمریکا در امان هستند. این رویه قطعاً در مدت کوتاهی منجر به تضعیف دلار و در نهایت کاهش قدرت ایالات متحده خواهد شد چراکه قطعاً کاربرد بیت کوین در نفت محصور نخواهد ماند و به تدریج فراتر خواهد رفت.
این مثال گرچه خیلی ساده است اما باید دانست نفت به عنوان یک کالای مهم می‌تواند به خوبی جذابیت‌های ژئوپولیتیک بیت موین را نشان دهد و نشان دهد که کشورهای نفتی که عمدتاً روابط خوبی با هم کشورهای واردکننده ندارند و یا دخالت‌ها و اعمال نفوذ سیاسی و اقتصادی آمریکا در آنها باعث بروز چالش‌ها و مشکلات عدیده‌ای شده است، تا چه حد می‌تواند اثرگذار باشد؛ آن هم در شرایطی که پذیرش ارز بومی کشورهای واردکننده هم نمی‌تواند توجیه اقتصادی داشته باشد؛ مثلا روسیه و عربستان نفت را به دانمارک بفروشند و به جای آن کرون دریافت کنند چراکه ارزش جهانی آن در تجارت جهانی نیز بر مبنای دلار تعیین می‌شود که آن هم در انحصار قدرت آمریکا است. این روند بود که باعث شد دلار آمریکا همواره به عنوان یک واسطه ارزشمند و معتمد در میان تمام مبادلات تجاری در همه اقلام و خدمات از جمله نفت حضور داشته باشد.
آیا بیت کوین می‌تواند ارز ذخیره جهانی باشد؟
اینها همه اما تنها بیانگر این هستند که بیت کوین می‌تواند ابزار معاملاتی بسیار خوبی باشد و قابلیتهای بسیاری برای رسیدن به این هدف حتی در سطح معاملات بزرگی مانند تجارت جهانی نفت دارد. با این حال باید دانست که این مهم، یعنی قابلیت ابزار معاملاتی بودن ارتباط مستقیمی با قابلیت تبدیل شدن به ارز ذخیره جهانی ندارد. یعنی یک ارز (چه سنتی و چه دیجیتال) می‌تواند ابزار معاملاتی بسیار خوبی باشد اما الزاماً یک ارز مناسب برای ذخیره جهانی نباشد.
باید توجه داشت که یک ارز برای تبدیل شدن به ارز ذخیره جهانی باید قابلیتهای متعدد و متنوعی داشته باشد و عملاًبهره‌مندی از یک کارمزد ثابت در تراکنش‌ها، گرچه ملاک مهمی است اما تنها عامل قدرت یک ارز و استعداد آن برای تبدیل شدن به ارز ذخیره جهانی نیست.
بری آیشنگرین که یکی از اقتصاددانان بزرگ جهان است و بارها و بارها درباره موضوعات مهم اقتصادی راهکارهای عملیاتی ارائه داده و یک شخصیت موجه در دنیای اقتصاد است، اعتقاد دارد که حتی تورم هم (هر چند بزرگ باشد) نمی‌تواند به تنهایی دلار را مغلوب کند و جایگاه آن را در بازار اقتادی و پولی دنیا متزلزل کند.
با این حال، طیف گسترده طرفداران بیت کوین باور دارند که روند کنونی در بهره‌مندی از بیت کوین و گسترش دایره اثرگذاری آن سبب خواهد شد که قیمت این ارز ثابت بماند. البته این مهم تنها در اندازه یک نظریه است وگرنه همه به خوبی می‌دانند که این میزان نوسان برای یک ارز، اصلاً قابل دفاع و توجیه نیست حتی اگر همچنان قدرتمندترین و برترین ارز دیجیتال حاضر در بازار رمزارزها باشد و بخش زیادی از سرمایه مردم را به خود جذب کرده باشد.
یکی دیگر از ضعف‌های اصلی بیت کوین برای تبدیل شدن به ارز ذخیره جهانی این است که اکوسیستم این ارز کاملاً مردمی است. برای درک بهتر این ضعف می‌توان به نظر یایا فانسی که از تحلیلگران سابق سیا یا همان سازمان اطلاعات آمریکا که در حال حاضر سیر مطالعاتی خود را درباره بیت کوین و ژئوپولیتیک در اندیشکده نیو امریکن آغاز کرده، معتقد است: در اینکه بیت کوین یک سیستم بزرگ مالی است که به موجز نیازی ندارد و این موضوع خیلی مهمی است اما باید دانست اعتمادی که در این سیستم وجود دارد تنها به پروتکل‌های دقیق آن مربوط نیست بلکه بخش زیادی از این اعتماد را از دنیای پیرامون خود اخذ کرده است. به عبارت دیگر، در بازار ارزهای دیجیتال، ماینرها و توسعه‌دهندگان نقش بسیار شاخص و منحصربفردی دارند گرچه پروتکل‌ها دقیقاً مشخص است.
فانسی اما اعتقاد بر این دارد که احتمالاً استفاده گسترده از ارزهای دیجیتال بانک مرکزی امری رایج شود. البته ناگفته نماند که دیجیتالی بودن، تنها شباهت ارزهای دیجیتال بانک مرکزی و ارزهای دیجیتال است وگرنه در بقیه موارد کاملاً با هم متفاوت هستند. نکته مهم اینکه این ارزهای تحت کنترل و نظارت بانک‌های مرکزی قرار دارند و این دقیقاً همان موضوعی است که در اقتصاد سنتی نیز وجود دارد که البته در اینجا با شدت و حدت بیشتر اعمال می‌شود. در واقع، کنترل و نظارت بر بازارهای مالی جهان، زمانی که به جای پول سنتی از ارز دیجیتال بانک مرکزی استفاده می‌شود، امری آسان‌تر است. این موضوع امام سبب نگرانی منتقدان شده است گرچه برای دو قدرت اول اقتصاد جهان یعنی ایالات متحده و چین، بسیار خوشایند و باب میل است.
یکی دیگر از نکات مهم درباره ارزهای دیجیتال بانک مرکزی این است که می‌توان با استفاده از آنها، ارزهای دیجیتال ترکیبی تولید کرد. این قبلی ارزها (ارزهای دیجیتال ترکیبی) در واقع ارزهای دیجیتالی هستند که از یک سبد متشکل از چندین ارز تشکیل شده است.
مارک کارنی که پیشتر رییس بانک انگلستان بود با اشاره به اهمیت ارزهای دیجیتال ترکیبی، این نوع ارز را لازمه ثبات بازار تجارت جهانی دانسته و تولید آنها را پیشنهاد کرده بود. این موضوع البته تعابیر مختلفی می‌تواند داشته باشد که البته این تعابیر هر چه باشند قطعاً با کارکردهای بیت کوین تفاوت بسیاری دارند.
کدام ارز جایگزین و رقیب دلار است
با توجه به تمام آنچه گفته شد، باید دانست که ارزهای دیجیتال حداقل تا به امروز و با کارکردها و قابلیت‌هایی که تا الان در آنها ایجاد شده است، نمی‌توانند به عنوان جایگزین دلار به عنوان ارز ذخیره جهانی استفاده شوند. این احتمال شاید برای یورو بیش از هر ارز و پول دیگری وجود داشته باشد چراکه نزدیکترین پول به شاخص‌های استاندارد است که بعد از دلار در رده دومین پول ارزشمند جهان قرار دارد؛ البته این پول سیستم بانکداری مسئولانه‌ای نیز دارد که همین ویزگی هم کمک شایانی به آن کرده و می‌کند. نکته مهم دیگر ایسنکه فرایند یکپارچگی سیاسی در اروپا، پیوسته اما بسیار کند و پرچالش است. با این حال بانک مرکزی اروپا می‌تواند به راحتی اوراق قرضه بیشتری را در منطقه یورو منتشر کند.
تمام این نکات و احتمالات با توجه به شرایط موجود بیان می‌شود و مممکن است در آینده هر اتفاق دیگری رخ دهد چراکه ممکن است تصمیم‌گیری‌های کشورهای ابرقدرت اقتصادی و یا سیاست‌های پولی و مالی آنها بنا به دلایل مختلفی تغییر کند. هر تغییر در روند کنونی قطعاً معادلات موجود را تغییر داده و در نتیجه، خروجی نهایی را عوض می‌کند. مثلاً شاید کشور چین الگوی رفتاری خود در اقتصاد را تغییر داد و از رفتار ناکارآمد کنونی دست کشید و در نهایت اجازه ورود و خروج ارز را صادر و سیاست شناور بودن ارز را در مورد یوان اتخاذ کرد. این امر قطعاً اولویت‌هیا اقتصادی داخلی این کشور را هم تغییر می‌دهد و در نتیجه بر معادلات جهانی نیز اثرگذار خواهد بود.
مثال بعدی بریتانیا است. اگر اقتصادی این منطقه به روزهای با شکوه گذشته بازگردد و اقتصاد بریتانیا دوباره به عنوان یک قطب، در سیستم تجارت جهانی عمل کند، بخش زیادی از پیش‌فرض‌های کنونی بهم می‌ریزد و جهان ریختمان و ترکیب مالی جدیدی را به خود می‌گیرد چون در آن ورت پوند می‌تواند به عنوان بزرگترین و مهمترین رقیب دلار ایالات متحده خود را معرفی و حتی زمینه را بریا تبدیل شدن به ارز ذخیره جهانی فراهم کند.
در بین تمام احتمالات باید به فناوری کنونی ارزهای دیجیتال بانک‌های مرکزی هم توجه جدی داشت. این ارزها شاید در آینده به نوعی تولید شوند که تمام بازارهای مالی جهان را تحت‌تاثیر خود قرار دهند و حتی دلار را از قدرت به زیر بکشند.
در تمام این موارد، ارزهای دیجیتال را می‌توان ناناخته‌تیرن و رمزآلودترین گزینه دانست. این ارزها به حدی در اقتصاد امروز جهان موج ایجاد کردهاند که شاید تا همین دو سال پیش، تنها عده‌ای محدود قدرت آنها را باور می‌کردند اما گذر زمان نشان داد که نه می‌شود و نه باید این نوع ارز را و قابلیتهای آن را دست‌کم گرفت. ارزهای دیجیتال، رویایی بود که خیلی زود به واقعیت پیوست و طبقه‌بندی جدیدی در بازارهای مالی جهان ایجاد کرد.
تبدیل این ارزها به پول رایج و یا پول می، گرچه با کشوری کوچک و پرتنش به نام السالوادور آغاز شد اما این آزمایش همه کشورهای دیگر را خاصه کشورهای کوچک را به این فکر فرو برده که از ایده‌های موجود استفاده کنند و از سهم خود را از این ظرفیت جهانی افزایش دهند.
توسعه و پذیرش ارزهای دیجیتال به قدری سریع رخ داد که حالا حتی نمی‌توان درباره آینده آنها پیش‌بینی مشخصی داشت اما آنچه نیروهای بنیادی ژئوپولیتیک حاکی از آن است که همچنان فضا برای ظهور و بروز یک ارز غیردولتی بی‌طرف در بازار جهانی باز است و این نیاز به وضوح احساس می‌شود.
نکته مهم این است که آیا کشورهایی مانند ایالات متحده آمریکا و چین که منافع خود را در اقتصاد سنتی و سیستم مالی سنتی می‌بینند، می‌توانند خود را با واقعیت‌های بازار ارزهای دیجیتال هماهنگ و منطبق کنند و یا اینکه به بهانه منافع شخصی خود، تمام موقعیت‌های موجود برای تقویت این ارزهای دیجیتال را سرکوب می‌کنند. این سوالی است که آینده به آن پاسخ خواهد داد.
بیت کوین انحصار دلار را می‌شکند
در اقتصاد امروز جهان که هنوز از گسترش و توسعه ارزهای دیجیتال شوکه است و هنوز بسیاری از کشورهای توسعه‌یافته نتوانسته‌اند رویکرد مناسبی برای مقابله با آن اتخاذ کنند، کشوری کوچک به نام السالوادور با به رسمیت شناختن بیت‌کوین، گام اول را بلند برداشت چراکه دولت آنها معتقد است با این اقدام میلیون‌ها دلار پول وارد کشورشان خواهد شد و از سوی دیگر از پرداخت کارمزدهای سنگین نقل و انتقال بانکی دلار نیز در امان خواهند بود چراکه بخش زیادی از درآمد ناخالص تولید ملی این کشور (حدود 20٪) از افراد غیرمقیم تامین می‌شود. بیش از دو میلیون نفر از مردم السالوادور در خارج از کشور زندگی می‌کنند و این افراد سالانه نزدیک به چهار میلیارد دلار از درآمد خود را به کشورشان می‌فرستند؛ بنابراین این اقدام می‌تواند آنها را در مسیر توسعه پایدار و تحقق برنامه‌های توسعه‌ای کمک کند.
این در حالی رخ داد که کشورهای پیشرفته که در دهه‌های اخیر توانسته‌اند علیرغم همه چالش‌ها و تنش‌های موجود در جهان، اقتصاد خود را پویا و پایدار نگه دارند، کماکان سیاستی دوگانه را در مواجه به بیت‌کوین به معنای خاص و ارز دیجیتال به معنای عام در پیش گرفته‌اند؛ البته این اقدام با توجه به تاثیرات زیست‌محیطی استخراج ارز دیجیتال تا حدی مورد انتقاد نیز قرار گرفته است چراکه این استخراج نیاز به انرژی زیادی دارد و کربن‌دی‌اکسید بسیار زیادی را در حد چند ده میلیون تن تولید می‌کند.
صندوق بین‌المللی پول بارها و بارها نگرانی خود را از رویکرد مسئولان السالوادور در مواجه به بیت‌کوین اعلام کردهاند و حتی در نشست‌هایی با مقامات این کشور، این نکته را خاصه در قرارداد مالی یک میلیارد دلاری یادآوری و متذکر شده‌اند چون معتقد است نوسان این ارز (بعضاً صدها دلار در روز به ازای هر واحد بیت‌کوین) بسیار زیاد بوده و دولت نمی‌تواند نسبت به خطرات احتمالی آن واکنش مثبت انجام دهد. علاوه بر آن هنوز در عموم جامعه السالوادور شناخت و اطلاعات کافی نسبت به ارز دیجیتال و خاصه بیت‌کوین وجود ندارد و بی‌ثباتی اقتصادی کشور و ارز نیز کمی آنان را برای حضور گسترده و مشارکت در این سرمایه‌گذاری محتاط کرده است.
