
با گسترش فناوری بلاکچین و ورود دولتها به حوزه ارزهای دیجیتال، مفهوم کیف پول دیجیتال نیز وارد مرحلهای جدید شده است. یکی از مهمترین تحولات این حوزه، ظهور کیف پولهای متصل به هویت دیجیتال ملی است؛ کیف پولهایی که نهتنها برای نگهداری دارایی دیجیتال استفاده میشوند، بلکه بهطور مستقیم با هویت رسمی شهروندان یک کشور در ارتباط هستند. این نوع کیف پولها میتوانند نقش مهمی در پرداختهای دولتی، خدمات مالی، مالیات، یارانهها و حتی رأیگیری دیجیتال ایفا کنند. در این مقاله بررسی میکنیم کیف پولهای متصل به هویت دیجیتال ملی چیستند، چگونه کار میکنند، چه مزایا و چالشهایی دارند و چه ارتباطی با ارزهای دیجیتال بانکهای مرکزی دارند.
کیف پول متصل به هویت دیجیتال ملی نوعی کیف پول دیجیتال است که مالکیت آن مستقیماً به هویت تأییدشده یک فرد در سیستمهای رسمی دولتی متصل میشود. برخلاف کیف پولهای رایج بلاکچینی که تنها با یک کلید خصوصی کنترل میشوند، در این مدل، هویت کاربر از طریق سامانههای ملی مانند کارت ملی دیجیتال، شناسه شهروندی یا سیستمهای احراز هویت دولتی تأیید میشود. در چنین کیف پولی، هر آدرس یا حساب دیجیتال به یک شخص حقیقی یا حقوقی مشخص تعلق دارد. این موضوع باعث میشود دولتها بتوانند خدمات مالی را هدفمندتر ارائه دهند و از سوءاستفاده، پولشویی یا جعل هویت جلوگیری کنند.
در کیف پولهای غیر حضانتی رایج، کاربر تنها با در اختیار داشتن کلید خصوصی مالک دارایی محسوب میشود و هیچ ارتباط مستقیمی با هویت واقعی او وجود ندارد. اما در کیف پولهای متصل به هویت دیجیتال، مالکیت دارایی بهطور رسمی به شخص ثبتشده در سامانه ملی گره خورده است. این تفاوت باعث میشود سطح ناشناسی کاهش یابد، اما در مقابل، شفافیت و قابلیت پیگیری افزایش پیدا کند. به همین دلیل، این نوع کیف پولها بیشتر برای کاربردهای دولتی، بانکی و خدمات عمومی طراحی میشوند، نه برای استفادههای کاملاً ناشناس و بدون محدودیت.
دولتها در بسیاری از کشورها به دنبال ایجاد زیرساختهای دیجیتال یکپارچه هستند که هویت، پول و خدمات عمومی را به هم متصل کند. کیف پولهای متصل به هویت دیجیتال ملی یکی از ابزارهای کلیدی در این مسیر هستند. با استفاده از این کیف پولها، دولتها میتوانند پرداخت یارانهها، حقوق بازنشستگی، کمکهای حمایتی و حتی مالیات را بهصورت مستقیم و شفاف انجام دهند. همچنین امکان مسدودسازی، محدودسازی یا ردیابی تراکنشها در شرایط خاص برای نهادهای قانونی فراهم میشود.

یکی از مهمترین کاربردهای کیف پولهای متصل به هویت دیجیتال، استفاده از آنها برای نگهداری و انتقال ارز دیجیتال بانک مرکزی یا همان CBDC است. در بسیاری از طرحهای CBDC، وجود یک کیف پول هویتی الزامی است تا بانک مرکزی بتواند سیاستهای پولی را بهصورت دقیق اجرا کند. در این مدل، هر واحد پول دیجیتال میتواند قابل ردیابی باشد و تنها در چارچوب قوانین مشخصشده مصرف شود. برای آشنایی کاملتر با این موضوع، میتوان به مقاله «کیف پولهای سازگار با CBDC (ارز دیجیتال بانک مرکزی)» مراجعه کرد که بهطور مفصل به ساختار این کیف پولها پرداخته است.
یکی از مهمترین مزایای این کیف پولها، افزایش شفافیت مالی است. وقتی هر کیف پول به یک هویت رسمی متصل باشد، امکان پولشویی، فرار مالیاتی و کلاهبرداری بهشدت کاهش پیدا میکند. این موضوع برای دولتها و نظامهای مالی بسیار حیاتی است. از سوی دیگر، ارائه خدمات سریعتر و هدفمندتر به شهروندان نیز از دیگر مزایای مهم این مدل است. بهجای فرآیندهای اداری پیچیده، بسیاری از خدمات میتوانند مستقیماً از طریق کیف پول دیجیتال انجام شوند، بدون نیاز به واسطههای متعدد.
در کنار مزایا، مهمترین نگرانی درباره کیف پولهای متصل به هویت دیجیتال، مسئله حریم خصوصی است. بسیاری از کاربران نگران هستند که دولتها یا نهادهای مرکزی بتوانند تمام تراکنشها و رفتارهای مالی آنها را رصد کنند. اگرچه برخی کشورها تلاش کردهاند با استفاده از فناوریهایی مانند رمزنگاری پیشرفته یا حتی دانش صفر (ZK) بخشی از حریم خصوصی را حفظ کنند، اما همچنان این نگرانی وجود دارد که کنترل بیش از حد، آزادی مالی کاربران را محدود کند.

واقعیت این است که کیف پولهای متصل به هویت دیجیتال ملی قرار نیست جایگزین کامل کیف پولهای غیرمتمرکز شوند. این دو مدل بیشتر مکمل یکدیگر هستند و هر کدام برای کاربردهای متفاوتی طراحی شدهاند. کیف پولهای هویتی برای خدمات دولتی، پرداختهای رسمی و تعامل با سیستم مالی سنتی مناسباند، در حالی که کیف پولهای غیرمتمرکز همچنان نقش اصلی را در اکوسیستم دیفای، وب۳ و تراکنشهای آزاد ایفا خواهند کرد.
با پیشرفت فناوری و افزایش پذیرش ارزهای دیجیتال دولتی، انتظار میرود کیف پولهای متصل به هویت دیجیتال نقش پررنگتری در زندگی روزمره مردم داشته باشند. پرداختهای شهری، خدمات بانکی، بیمه، مالیات و حتی قراردادهای دولتی میتوانند از طریق این کیف پولها مدیریت شوند. در عین حال، موفقیت این مدل به میزان اعتماد عمومی، شفافیت قوانین و رعایت حریم خصوصی کاربران بستگی دارد. کشورهایی که بتوانند تعادل مناسبی میان کنترل، امنیت و آزادی مالی ایجاد کنند، در این مسیر موفقتر خواهند بود.
کیف پولهای متصل به هویت دیجیتال ملی نشاندهنده تلاقی فناوری بلاکچین با ساختارهای رسمی حکومتی هستند. این کیف پولها میتوانند کارایی، شفافیت و سرعت خدمات مالی را افزایش دهند، اما همزمان چالشهایی جدی در حوزه حریم خصوصی و تمرکز قدرت به همراه دارند. آینده این کیف پولها به نحوه پیادهسازی، قوانین حمایتی و میزان اعتماد کاربران وابسته است و احتمالاً در کنار کیف پولهای غیرمتمرکز، بخشی از اکوسیستم مالی آینده را شکل خواهند داد.


