پایان بی‌سروصدای نبرد اتریوم و سولانا؛ رقابتی که با ناله‌ای آرام فرو نشست

رقابت میان اتریوم (Ethereum) و سولانا (Solana) دیگر فقط درباره سرعت تراکنش‌ها نیست — بلکه درباره تفاوت عمیق در معماری بلاکچین و فلسفه طراحی است. در سال ۲۰۲۵، هر دو شبکه مسیر کاملاً متفاوتی را برای آینده مقیاس‌پذیری و کارایی در پیش گرفته‌اند: اتریوم به سمت ساختار ماژولار (Modular) با تمرکز بر لایه تسویه‌حساب (Settlement Layer) حرکت کرده، در حالی‌که سولانا مسیر مونولیتیک (Monolithic) را با تمرکز بر یک دفترکل واحد و سرعت فوق‌العاده ادامه می‌دهد.

اتریوم؛ شبکه‌ای برای لایه‌های دوم

اتریوم در سال‌های اخیر رقابت در «سرعت بلاک» را کنار گذاشت و لایه اصلی خود را به یک زیرساخت تسویه تراکنش‌ها و ذخیره‌سازی نهایی داده‌ها تبدیل کرد.
در این مدل، عملیات اصلی در رولاپ‌ها (Rollups) انجام می‌شود — شبکه‌هایی مانند Arbitrum و Optimism که تراکنش‌ها را خارج از زنجیره پردازش کرده و سپس ریشه وضعیت (State Root) را به شبکه اصلی ارسال می‌کنند.

این ساختار اگرچه تاخیر بیشتری دارد، اما امنیت اقتصادی و انعطاف‌پذیری بالاتری نسبت به بلاکچین‌های یکپارچه دارد. در رولاپ‌های خوش‌بینانه، برداشت دارایی از لایه دوم تا ۷ روز طول می‌کشد تا از بروز تقلب جلوگیری شود، در حالی‌که در رولاپ‌های ZK این فرایند به چند ساعت کاهش یافته است.

اتریوم با ارتقاهای Pectra (مه ۲۰۲۵) و Glamsterdam (سال ۲۰۲۶) قصد دارد کارمزد داده‌ها را کاهش داده و سیستم Proposer-Builder Separation (PBS) را برای افزایش شفافیت تراکنش‌ها پیاده‌سازی کند.

سولانا؛ سرعت در یک دفترکل واحد

در سوی دیگر، سولانا با تمرکز بر مدل مونولیتیک، تمام مراحل از اجرا، تسویه و نهایی‌سازی (Finality) را در یک زنجیره واحد انجام می‌دهد.
به لطف الگوریتم Proof of History (PoH)، سولانا تراکنش‌ها را در کمتر از ۴۰۰ میلی‌ثانیه ثبت کرده و در حدود ۱۲ ثانیه نهایی می‌کند — سرعتی که برای بسیاری از کاربران «فوری» محسوب می‌شود.

کارمزد تراکنش‌ها نیز تقریباً ثابت است: هر امضا حدود ۵,۰۰۰ Lamports (حدود ۰.۰۰۰۱ دلار). این ساختار باعث می‌شود هزینه استفاده از سولانا در بیشتر مواقع کمتر از یک سنت باقی بماند.

با این حال، مدل یکپارچه سولانا در برابر خطاهای سیستمی آسیب‌پذیرتر است؛ به‌عنوان نمونه، اختلال فوریه ۲۰۲۴ که بیش از چهار ساعت به طول انجامید، ناشی از یک باگ نرم‌افزاری بود.
با انتشار Firedancer — کلاینت مستقل توسعه‌یافته توسط Jump Crypto — سولانا اکنون به دنبال تنوع در زیرساخت و حذف ریسک تک‌نقطه‌ای است.

دو مسیر، دو تجربه کاربری متفاوت

تفاوت معماری اتریوم و سولانا مستقیماً بر تجربه کاربر اثر می‌گذارد:

• در سولانا، کاربر تراکنش را ارسال کرده و تقریباً بلافاصله نتیجه را می‌بیند، چون تمام اجزای شبکه هم‌زمان عمل می‌کنند.

• در اتریوم و لایه دوم‌هایش، تراکنش سریعاً تأیید اولیه می‌گیرد اما نهایی شدن اقتصادی آن ممکن است چند دقیقه تا چند روز طول بکشد.

به گفته Will Papper، هم‌بنیان‌گذار Syndicate:

«کاربران نهایی به زمان نهایی‌سازی اهمیت نمی‌دهند، بلکه به تجربه تأیید فوری اهمیت می‌دهند. لایه‌های دوم اتریوم با ارائه تأییدهای زیر یک ثانیه، عملاً فاصله خود را با سولانا کاهش داده‌اند.»

چشم‌انداز ۲۰۲۶؛ انتخاب با توسعه‌دهندگان است

در نهایت، پرسش اصلی این نیست که کدام شبکه سریع‌تر است، بلکه اینکه کدام معماری برای نوع خاصی از اپلیکیشن بهینه‌تر عمل می‌کند.

• برنامه‌هایی مانند ترید با فرکانس بالا (HFT) یا پرداخت‌های بلادرنگ به سولانا و زیرساخت سریع Firedancer متکی هستند.

• اپ‌هایی مانند بازی‌های آن‌چین و شبکه‌های اجتماعی که به امنیت لایه اول نیاز ندارند، با رولاپ‌های اتریوم مانند Arbitrum عملکردی رقابتی دارند.

اتریوم روی انعطاف‌پذیری و امنیت ماژولار شرط بسته است، در حالی‌که سولانا روی سادگی، سرعت و تجربه واحد.
آینده نشان خواهد داد که در مقیاس واقعی، کدام مدل — مونولیتیک یا ماژولار — برتری عملکردی و اقتصادی بیشتری دارد.