از طلا تا عناصر کمیاب؛ برنامه پنتاگون برای ساخت زنجیره تأمین مقاوم در برابر رقبا
در اقدامی بی‌سابقه که یادآور دوران جنگ سرد است، وزارت دفاع آمریکا (پنتاگون) برنامه‌ای را برای ذخیره‌سازی فلزات و مواد معدنی حیاتی به ارزش بیش از ۱ میلیارد دلار آغاز کرده است.
هدف این طرح، کاهش وابستگی به زنجیره تأمین چین و تقویت امنیت ملی در حوزه‌هایی چون تولید تراشه، خودروهای برقی، و تجهیزات نظامی عنوان شده است.
بر اساس گزارش Financial Times، این طرح شامل خرید گسترده عناصر نادری مانند لیتیم، کبالت، نیکل و فلزات خاکی کمیاب است — موادی که در ساخت فناوری‌های حیاتی مانند جت‌های جنگنده، سامانه‌های راداری، باتری‌های EV و سلاح‌های هوشمند به‌کار می‌روند.
به‌گفته مقامات پنتاگون، این اقدام «حرکتی دفاعی» است نه سفته‌بازانه، و بخشی از تلاش گسترده‌تر آمریکا و متحدانش برای ایجاد تاب‌آوری صنعتی در برابر نفوذ اقتصادی چین محسوب می‌شود.
واکنش جهانی؛ از واشنگتن تا بروکسل
این اقدام تنها به آمریکا محدود نیست. اتحادیه اروپا و متحدان غربی نیز به‌سرعت وارد رقابت شده‌اند تا ذخایر مشابهی از فلزات حیاتی تشکیل دهند.
برخی تحلیل‌گران این روند را آغاز دوره جدیدی از ناسیونالیسم منابع (Resource Nationalism) می‌دانند — جایی که کشورها برای کنترل منابع معدنی کلیدی وارد رقابت ژئوپلیتیکی می‌شوند.
در مقابل، چین که حدود ۷۰ درصد تولید جهانی عناصر خاکی کمیاب را در اختیار دارد، اخیراً محدودیت‌های جدیدی بر صادرات فلزات استراتژیک اعمال کرده بود؛ اقدامی که موجب زلزله‌ای در بازارهای جهانی شد و حتی بازار رمزارز را هم متأثر کرد.
دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا، در شبکه Truth Social نوشت:
«چین به‌شدت خصمانه شده و در حال ارسال نامه به کشورهای مختلف است تا بر صادرات مواد معدنی حیاتی کنترل کامل اعمال کند.»
اما در تحولی جدید، پکن لحن خود را نرم‌تر کرد و در بیانیه‌ای اعلام نمود:
«محدودیت‌های صادراتی چین مطابق قوانین بین‌المللی بوده و با هدف حفظ صلح و ثبات جهانی اعمال شده‌اند، نه آغاز جنگ اقتصادی.»
چین تأکید کرد که این محدودیت‌ها ممنوعیت کامل نیستند و مجوز صادرات برای شرکت‌هایی که الزامات را رعایت کنند همچنان صادر خواهد شد. این موضع‌گیری محتاطانه، امیدها به کاهش تنش‌های تجاری را افزایش داده است.
تأثیر بر طلا و بیت‌کوین؛ بازتعریف مفهوم «ذخیره ارزش»
تحلیل‌گران بازار معتقدند که هرگاه دولت‌ها به سمت انباشت منابع کمیاب و سیاست‌های ملی‌گرایانه در حوزه کالاها حرکت می‌کنند، طلا به‌عنوان پناهگاه سنتی سرمایه تقویت می‌شود.
بااین‌حال، در دنیای امروز، «ارزش استراتژیک» تنها محدود به شمش طلا نیست؛ بلکه فلزات حیاتی مانند نیکل، کبالت و لیتیوم نیز به دارایی‌های ژئوپلیتیکی تبدیل شده‌اند.
در این میان، بیت‌کوین (BTC) نیز وارد این معادله شده است.
اگرچه بیت‌کوین برخلاف طلا و فلزات وابسته به زنجیره تأمین نیست، اما در دوران نوسانات کلان معمولاً مانند دارایی‌های ریسک‌پذیر (Risk-On) رفتار می‌کند.
به گفته تحلیل‌گران، در صورت تشدید تنش‌ها، سرمایه‌گذاران ممکن است برای پوشش ریسک در برابر تورم و نوسانات ارزی، به ترکیبی از طلا، دلار و بیت‌کوین پناه ببرند.
از سوی دیگر، اگر گفت‌وگوهای چین و آمریکا به ثبات منجر شود، ممکن است شاهد بازگشت نقدینگی به دارایی‌های پرریسک از جمله رمزارزها باشیم.
جمع‌بندی
اقدام ۱ میلیارد دلاری پنتاگون در انباشت فلزات کمیاب، آغازگر دور جدیدی از رقابت منابع در جهان است.
در حالی‌که چین از سیاست‌های خود عقب‌نشینی جزئی نشان داده، بازارها منتظرند ببینند آیا این تنش‌ها به افزایش قیمت طلا و دارایی‌های دیجیتال مانند بیت‌کوین منجر می‌شود یا خیر.
در هر صورت، مفهوم «ذخیره ارزش» در حال تغییر است — از شمش‌های طلا در خزانه‌ها تا داده‌های رمزنگاری‌شده در بلاکچین.
دوران جدیدی آغاز شده که در آن امنیت، انرژی و اقتصاد دیجیتال در یک خط جبهه قرار گرفته‌اند.
