تفاوت صرافی متمرکز و غیرمتمرکز در چیست؟

صرافی‌های ارز دیجیتال نقطه‌ی اتصال کاربران به دنیای بلاکچین هستند. بدون صرافی‌ها، امکان خرید و فروش سریع رمزارزها، کشف قیمت و ایجاد نقدینگی وجود نداشت. اما همه‌ی صرافی‌ها مثل هم نیستند. در یک نگاه کلی، دو نوع اصلی صرافی وجود دارد: صرافی متمرکز (CEX) و صرافی غیرمتمرکز (DEX). شناخت تفاوت میان این دو برای هر سرمایه‌گذار یا معامله‌گر بسیار مهم است، زیرا انتخاب درست می‌تواند از یک‌سو امنیت سرمایه‌ی شما را تضمین کند و از سوی دیگر تجربه کاربری ساده‌تر یا پیچیده‌تری به شما ارائه دهد. در ادامه این مقاله به بررسی کامل این دو نوع صرافی و تفاوت‌های کلیدی آن‌ها می‌پردازیم. 

صرافی متمرکز چیست؟

صرافی متمرکز، یا همان CEX، نوعی پلتفرم است که توسط یک شرکت یا سازمان مرکزی مدیریت می‌شود. در اینجا کاربران برای معامله باید ابتدا دارایی‌های خود را به حساب صرافی منتقل کنند. بنابراین مالکیت کلید خصوصی به دست صرافی سپرده می‌شود. همین موضوع باعث می‌شود که بسیاری از کاربران تازه‌کار احساس امنیت بیشتری کنند، چون مسئولیت نگهداری از کلید خصوصی مستقیماً بر عهده‌شان نیست.

نحوه عملکرد صرافی متمرکز

صرافی‌های متمرکز شبیه بانک‌ها عمل می‌کنند. شما حساب باز می‌کنید، دارایی‌تان را واریز می‌کنید و سپس امکان خرید و فروش یا تبدیل ارزها برایتان فراهم می‌شود. در این پلتفرم‌ها سفارشات کاربران در یک دفتر سفارش (Order Book) ثبت می‌شود و خریداران و فروشندگان به‌طور خودکار به هم متصل می‌شوند. مزیت مهم این نوع صرافی‌ها این است که به دلیل حضور تعداد زیادی کاربر، معاملات تقریباً فوری انجام می‌شوند و نقدینگی بالاست. به همین دلیل، بسیاری از سرمایه‌گذاران حرفه‌ای و حتی موسسات مالی بزرگ از CEX استفاده می‌کنند.

نمونه‌های مشهور صرافی متمرکز

• Binance: بزرگ‌ترین صرافی جهان از نظر حجم معاملات، با میلیون‌ها کاربر فعال روزانه.

• Coinbase: صرافی محبوب آمریکایی که حتی در بورس نزدک هم لیست شده است.

• Kraken: یکی از قدیمی‌ترین صرافی‌ها با تمرکز بر امنیت.

• KuCoin: صرافی‌ای که به دلیل پشتیبانی از صدها توکن مختلف شهرت یافته است.

طبق گزارش سایت CoinMarketCap، بیش از ۸۰ درصد معاملات روزانه رمزارزها هنوز در صرافی‌های متمرکز انجام می‌شود. این آمار نشان‌دهنده‌ی قدرت و نفوذ این نوع صرافی‌هاست.

صرافی غیرمتمرکز چیست؟

صرافی غیرمتمرکز یا DEX برخلاف CEXها، هیچ نهاد یا شرکت خاصی برای مدیریت دارایی‌ها ندارد. در این نوع صرافی‌ها، تمام معاملات از طریق قراردادهای هوشمند انجام می‌شود و کاربر همیشه کنترل کلید خصوصی خود را در دست دارد. به زبان ساده، در DEX شما کیف پول خود را مستقیماً به صرافی متصل می‌کنید و معامله از کیف پول شما به کیف پول طرف مقابل انجام می‌شود، بدون اینکه واسطه‌ای در میان باشد.

نحوه عملکرد صرافی غیرمتمرکز

برای استفاده از صرافی‌های غیرمتمرکز نیازی به ایجاد حساب کاربری یا احراز هویت ندارید. تنها کافی است یک کیف پول مثل MetaMask ،Trust Wallet یا WalletConnect داشته باشید و آن را به پلتفرم متصل کنید. پس از آن، قرارداد هوشمند معامله را مدیریت می‌کند. یکی از نوآوری‌های مهم DEXها استخرهای نقدینگی (Liquidity Pools) است. در این روش، کاربران دارایی‌های خود را در اختیار قرارداد هوشمند قرار می‌دهند و در عوض، از کارمزد معاملات سود می‌برند. این مدل برخلاف دفتر سفارش سنتی، باعث افزایش سرعت و کاهش نیاز به حضور دائمی خریدار و فروشنده می‌شود.

نمونه‌های معروف صرافی غیرمتمرکز

• Uniswap: پیشرو در صرافی‌های غیرمتمرکز و مبتنی بر بلاکچین اتریوم.

• PancakeSwap: محبوب‌ترین DEX بر روی بایننس اسمارت چین.

• SushiSwap: فورکی از یونی‌سواپ که خدمات اضافی مثل وام‌دهی ارائه می‌دهد.

• Curve Finance: تخصصی در مبادله استیبل‌کوین‌ها با کارمزد پایین.

طبق آمار Dune Analytics، در سال ۲۰۲۳ حجم معاملات ماهانه در DEXها بیش از ۱۰۰ میلیارد دلار بوده است. این نشان می‌دهد که کاربران روزبه‌روز اعتماد بیشتری به صرافی‌های غیرمتمرکز پیدا می‌کنند.

تفاوت صرافی متمرکز و غیرمتمرکز

کنترل دارایی‌ها

در صرافی متمرکز، دارایی شما در کیف پول صرافی ذخیره می‌شود. این موضوع به معنای واگذاری اختیار به یک نهاد ثالث است. اگر صرافی هک شود یا ورشکسته گردد، دارایی‌های شما نیز در خطر خواهد بود. در مقابل، در صرافی غیرمتمرکز کلید خصوصی و مدیریت دارایی همیشه در اختیار خودتان است و این یکی از بزرگ‌ترین مزیت‌های DEX محسوب می‌شود.

امنیت معاملات

صرافی‌های متمرکز سابقه طولانی در هک شدن دارند. معروف‌ترین آن‌ها هک صرافی Mt. Gox در سال ۲۰۱۴ بود که بیش از ۸۵۰ هزار بیت‌کوین به سرقت رفت. چنین اتفاقاتی نشان می‌دهد که ریسک متمرکز بودن دارایی‌ها بالاست. در حالی که صرافی‌های غیرمتمرکز به دلیل ساختار توزیع‌شده و عدم ذخیره‌سازی دارایی کاربران، کمتر هدف حملات سازمان‌یافته قرار می‌گیرند. البته همچنان امکان وجود باگ در قراردادهای هوشمند وجود دارد.

کارمزد و هزینه‌ها

در صرافی‌های متمرکز کارمزدها معمولاً پایین‌تر و ثابت هستند، به‌ویژه برای کاربرانی که حجم معاملات بالایی دارند. اما در صرافی‌های غیرمتمرکز کارمزد به شبکه بلاکچین وابسته است. مثلاً در زمان شلوغی شبکه اتریوم، کارمزد می‌تواند تا چند ده دلار هم برسد. این موضوع باعث شده برخی کاربران به سمت بلاکچین‌های جایگزین مثل بایننس اسمارت چین یا آوالانچ بروند.

نقدینگی و سرعت معاملات

نقدینگی بالا یکی از مزایای بزرگ صرافی‌های متمرکز است. این یعنی شما می‌توانید هر مقدار ارز را تقریباً بدون تأخیر معامله کنید. در صرافی‌های غیرمتمرکز، نقدینگی وابسته به مشارکت کاربران در استخرهاست. برای توکن‌های معروف، نقدینگی بالا وجود دارد، اما در توکن‌های کوچک ممکن است معامله به سختی انجام شود.

احراز هویت و حریم خصوصی

CEXها معمولاً کاربران را ملزم به احراز هویت می‌کنند تا با قوانین کشورها هماهنگ باشند. این موضوع برای کسانی که به دنبال حفظ ناشناس بودن هستند یک محدودیت بزرگ است. در مقابل، DEXها هیچ اطلاعات شخصی از شما نمی‌خواهند و تنها با یک کیف پول می‌توانید به معامله بپردازید.

مزایا و معایب صرافی متمرکز

از مزایای مهم CEXها می‌توان به کاربری آسان، نقدینگی بالا، سرعت انجام معاملات و پشتیبانی ۲۴ ساعته اشاره کرد. همچنین امکانات جانبی مثل معاملات فیوچرز، استیکینگ و حتی کارت‌های اعتباری مبتنی بر کریپتو تنها در صرافی‌های متمرکز وجود دارد. اما این صرافی‌ها معایبی نیز دارند. بزرگ‌ترین عیب آن‌ها خطر هک و ورشکستگی است. علاوه بر این، شما مالک کلید خصوصی دارایی‌هایتان نیستید و این موضوع با فلسفه‌ی اصلی بلاکچین (عدم نیاز به اعتماد به واسطه‌ها) در تضاد است. همچنین، بسیاری از صرافی‌های بزرگ در کشورهایی که محدودیت قانونی دارند به کاربران اجازه فعالیت نمی‌دهند.

مزایا و معایب صرافی غیرمتمرکز

صرافی‌های غیرمتمرکز آزادی بیشتری به کاربران می‌دهند. شما همیشه کنترل دارایی خود را دارید و نیازی به اعتماد به نهاد مرکزی نیست. همچنین ناشناس بودن یکی از ویژگی‌های مهم DEX است. بسیاری از کاربران به این دلیل که نمی‌خواهند هویتشان آشکار شود، از صرافی‌های غیرمتمرکز استفاده می‌کنند. اما معایب DEXها هم کم نیست. رابط کاربری آن‌ها برای تازه‌کارها پیچیده است. کارمزد بالا در زمان شلوغی شبکه و نقدینگی محدود در برخی توکن‌ها نیز مشکل‌ساز است. علاوه بر این، اگر در مدیریت کلید خصوصی دقت نکنید، هیچ راه بازیابی وجود ندارد و دارایی‌تان برای همیشه از دست می‌رود.

کدام صرافی برای شما مناسب‌تر است؟

پاسخ به این سؤال وابسته به شرایط و نیاز شماست. اگر تازه وارد دنیای ارزهای دیجیتال شده‌اید و به دنبال محیطی ساده و پشتیبانی قوی هستید، صرافی متمرکز انتخاب بهتری است. اما اگر تجربه کافی دارید، امنیت و حریم خصوصی برایتان در اولویت است و می‌خواهید کنترل کامل دارایی‌تان را داشته باشید، صرافی غیرمتمرکز گزینه مناسب‌تری خواهد بود. بسیاری از معامله‌گران حرفه‌ای ترکیبی از هر دو را استفاده می‌کنند. آن‌ها برای معاملات روزانه از CEX بهره می‌برند و برای نگهداری بلندمدت یا خرید توکن‌های جدید سراغ DEX می‌روند. این ترکیب می‌تواند بهترین استراتژی برای کاهش ریسک و بهره‌برداری از مزایای هر دو نوع صرافی باشد.

جمع‌بندی

صرافی‌های متمرکز و غیرمتمرکز هر کدام جایگاه ویژه‌ای در دنیای ارزهای دیجیتال دارند. صرافی‌های متمرکز با امکانات متنوع، رابط کاربری ساده و نقدینگی بالا برای افراد تازه‌کار یا کسانی که به دنبال سرعت و خدمات کامل هستند انتخاب مناسبی محسوب می‌شوند. در مقابل، صرافی‌های غیرمتمرکز آزادی عمل بیشتری به شما می‌دهند، کنترل کامل دارایی‌هایتان را حفظ می‌کنند و امکان معامله ناشناس را فراهم می‌سازند. با این حال، انتخاب میان CEX و DEX به نیازها و شرایط شخصی شما بستگی دارد. بسیاری از کاربران حرفه‌ای ترکیبی از هر دو نوع صرافی را استفاده می‌کنند تا هم از مزایای نقدینگی بالا در صرافی‌های متمرکز بهره ببرند و هم از امنیت و کنترل بیشتر در صرافی‌های غیرمتمرکز.

اگر شما هم قصد ورود به بازار ارزهای دیجیتال را دارید و به دنبال خرید آسان و مطمئن هستید، می‌توانید از خدمات بیت برگ استفاده کنید. بیت برگ یکی از معتبرترین پلتفرم‌های خرید و فروش ارز دیجیتال در ایران است که امکان خرید انواع رمزارزها را با ریال و در محیطی امن و کاربرپسند برای شما فراهم می‌کند. این یعنی بدون نیاز به پیچیدگی‌های فنی صرافی‌های خارجی، می‌توانید به‌راحتی دارایی دیجیتال خود را تهیه کرده و وارد دنیای هیجان‌انگیز کریپتو شوید.