فومو چیست؟ (بخش اول)
فومو یکی از اصطلاحات بازار ارزهای دیجیتال است؛ البته در ظاهر ایناصطلاح فقط به بازار مالی محدود می‌شود اما واقعیت این است که فومو بیشتر ریشه روحی و روانی دارد. در واقع، فومو ریشه در برخی از خصلت‌های روحی و روانی افراد یک جامعه دارد و جامعه را دچار چالش‌ها و رفتارهایی می‌کند که دامنه اثرگذاری آن به بازارهای مالی از جمله بازار ارزهای دیجیتال هم کشیده می‌شود.
اهمیت ارز دیجیتال در بازار مالی
به طور خلاصه، ارزهای دیجیتال، واحد پول عصر جدید هستند. آنها به معنای ارزهای پولی که ما با آنها آشنا هستیم نیستند. به این معنی که برای مثال، نمی‌توانید برای قهوه صبح خود در یک کافه آن را به عنوان پول پرداخت کنید. در عوض، هر ارز رمزنگاری شده هدف خاص خود را به عنوان یک ابزار معاملاتی دارد. ارزشمندی این ارزها و گسترش محبوبیت آن و موفقیتش در جلب سرمایه‌های مردمی به حدی بود که امروزه بیش از 2000 ارز دیجیتال مختلف وجود دارد که برخلاف بانک‌ها، سیستم‌های غیرمتمرکز دارند. با این تعریف، ارز دیجیتال یک ارز مجازی است که ارزش آن تا حد زیادی بر اساس محبوبیت شبکه یا زنجیره بلوکی است که از آن استفاده می‌کند و به تناسب، کاربرد هر یک از آنها با دیگری متفاوت خواهد بود.
انسان امروزی در ذهن اجتماعی خود تجربه اقتصادی مانند مبادله کالا به کالا را دارد که گرچه دشواری‌های خاص خود را داشت و در بسیاری از اقلام عملاً امکان‌پذیر نبود اما رفتاری عادلانه‌تر و منصفانه‌تر بود.
حالا شاید ارز دیجیتال بتواند با رفع نقایص آن گونه از اقتصاد، در دوران پساپول و پسادلار، گونه‌ای دیگر از مبادله کالا به کالا را ایجاد کرده و ترویج کند و جهان آینده شاهد روزی باشد که هر کالا با ارز مختص به خود فروخته، خرید و یا مبادله شود. این مهم البته به قوانین و مقررات دقیق و نظام‌مندی احتیاج دارد چراکه در این نوع اقتصاد و رفتار مالی، هیچ ارزش واحدی برای مقایسه ارزهای مختلف وجود نخواهد داشت و این به مراتب کار را سخت‌تر می‌کند اما همین که افراد می‌توانند کالای خود را بدون ارزشگذاری پول و بدون داد و ستد پولی واحد، مبادله کنند، شاید اقدامی جذاب باشد. از سوی دیگر برخی از اقتصادانان معتقدند که به هر حال برای قیمتگذاری و ارزشگذاری می‌توان و باید از یک واحد پولی سنتی مانند دلار، به عنوان ارز مرجع برای قیمتگذاری استفاده کرد که این اقدام نه تنها انحصار را کاهش نمی‌دهد بلکه پول سنتی را قدرتمندتر از گذشته خواهد کرد و به تدریج این ارز را نه به عنوان یک ابزار اقتصادی بلکه به عنوان یک کالا در بازار بین‌المللی معرفی می‌کند.
نوسان ارزهای دیجیتال
یکی از نکات مهم درباره بازار ارزهای دیجیتال این است که به دلیل ماهیت این نوع ارز، این بازار بسیار بیشتر از بازار سنتی تحت تاثیر هیجانات قرار دارد به طوریکه یک ارز می‌تواند در چند روز، بدون اینکه محدودیت داشته باشد، رشد کند و در طول چند روز نیز به پایین‌ترین قیمت ممکن سقوط کند. از طرفی این نوع بازار پر از اخبار ضد و نقیض است و هر فرد و یا گروهی که بتواند بهتر موج‌سواری کند، می‌تواند نبض بازار را بهتر در دست بگیرد. به همه این موارد، حضور گسترده چهره‌های سرشناس و سلبیریتی را هم اضافه کنید. افرادی مانند ایلان ماسک می‌توانند تنها با یک توئیت و یا حمایت مجازی از برخی ارزهای دیجیتال، به یکباره آنها را به صدر اخبار بازار برسانند و همین عامل سبب رشد چند صد و چند هزار درصدی آنها شود؛ بنابراین حضور در بازار ارزهای دیجیتال، گرچه می‌تواند بسیار رشک برانگیز و دلخواه باشد اما اگر دانش کافی همراه فرد نباشد، می‌تواند تمام دارایی او را با خطر جدی مواجه کند.
ریسک‌پذیری در ارزهای دیجیتال
نکته اینکه در این بازار به دلیل امکان درآمدهای بالا و رشدهای چند صد درصدی و چند هزار درصدی، همواره افراد سودجو در کمین هستند. در واقع این نوع بازار استعداد خوبی در کلاهبرداری و یا برداشتن مال و دارایی مردم ناآگاه دارد و افراد سودجو می‌توانند به راحتی با سوار شدن به موج اخبار و یا دامن زدن به شایعات، بازار را به سود منافع خود هیجانی کنند. افراد ناآگاه معامله‌گران بی‌دانشی هسنتند که همواره کمترین سود را از بازار دارند و عمدتاً ضررهای بسیاری را متحمل می‌شوند. این افراد که برخی به آنان اصطلاحاً دست‌های کاغذی هم می‌گویند، با رفتارهای هیجانی، همیشه بالاترین ریسک‌ها را می‌پذیرند و دارایی خود را به دلیل رفتارهای نادرست، مدام در خطر می‌اندازند.
این در حالیست که که یک فرد با تجربه که از آن به عنوان سرمایه‌گذار هوشمند هم یا می‌شود، به خوبی می‌داند چه مقاصدی پس اخبار و هیجان بازار هست و به همین دلیل رفتارهای مالی خود را بر مبنای منطق و استراتژی دقیق خود تنظیم می‌کند. این افراد به دلیل حرفهای بودن به خوبی می‌دانند چه زمانی سرمایه خود را وارد بازار کنند و یا آن را افزایش دهند و چه زمانی با چه میزان از دارایی از بازار خارج شوند، چه وقت خرید کنند و چه زمانی دارایی خود را به فروش برسانند تا در هنگام افت بازار کمترین ضرر و در هنگام رشد و صعود بازار، بالاترین سوددهی را از آن خود کند.
فومو چیست؟
فومو یکی از اصطلاحات بازار ارزهای دیجیتال است؛ البته در ظاهر این اصطلاح فقط به بازار مالی محدود می‌شود اما واقعیت این است که فومو بیشتر ریشه روحی و روانی دارد. در واقع، فومو ریشه در برخی از خصلت‌های روحی و روانی افراد یک جامعه دارد و جامعه را دچار چالش‌ها و رفتارهایی می‌کند که دامنه اثرگذاری آن به بازارهای مالی از جمله بازار ارزهای دیجیتال هم کشیده می‌شود.
فومو در واقع ترس از دست دادن است. بسیاری از مردم بارها و بارها این ترس را در زندگی روزمره خود تجربه کرده‌اند و این ترس باعث رفتارهایی شده است که عمدتاً در درازمدت به ضرر افراد بوده و روند زندگی آنان را دچار اختلالات بسیاری کرده است. ترسی که با آن خیلی خوب می‌شود یک افراد جامعه را به سمت و سوی منفعت‌طلبانه و خودخواهانه سوق داد. ترس از دست دادن و یا ترس عقب افتادن از دیگران و یا ترس از دست دادن سود کلان در یک رفتار مالی و و و همگی از ابزارهای اصلی در دست سودجویان است؛ چه این سودجویان افراد سیاسی باشند و چه افرادی در بازار مالی. آنان به خوبی با ایجاد این ترس و تعمیم موج‌های بلند آن به همه مردم یک جامعه، زمینه را برای تحقق اهداف خودخواهانه خود فراهم می‌کنند. مردیم که اصطلاحاً از هول حلیم در دیگ افتادن.
این اصطلاح در بازار ارزهای دیجیتال کاربرد بسیاری دارد. در برخی از مواقع، مردم از ترس از دست دادن یک سود و یا عقب ماندن از دیگران در سودآوری و مال‌اندوزی، کالایی می‌خرند و یا روی یک فعالیت تجاری، سرمایه‌گذاری می‌کنند اما واقعیت این است که خیلی زود با ضررهای هنگفتی مواجه می‌شوند و نه تنها به سود و اهداف خود نمی‌رسند بلکه دارایی خود را از دست می‌دهند. این رفتار در سیاسیون بسیار دیده می‌شود؛ افرادی که به دلیل ترس از دست دادن یک موقعیت، شخصیت خود را به خطر می‌اندازند و همه دارایی و آبروی خود را هزینه می‌کنند؛ اما دست آخر نه تنها اهداف خود را محقق شده نمی‌بینند بلکه سرمایه اجتماعی خود را هم از دست رفته می‌بینند. در بازار مالی هم این موضع بسیار شایع است و البته به دلیل نوع آن، بیشتر در بدنه جامعه و بین افرادی رخ می‌دهد که می‌خواهتد یک شبه ره صد ساله را بروند. افرادی که کوچکترین مدیریتی رو ی هیجانات و احساسات خود ندارند و اساساً بر مبنای همین عواطف، تصمیمات مالی خود را اتخاذ می‌کنند. اگر شما فردی هستی که تحت تاثیر این موج و این ترس قرار داری، قطعاً به لحاظ روحی و روانی دچار فومو شده‌ای و باید قبل از اینکه وارد یک فعالیت تجاری شوی، حتماً این چالش را در خود از بین ببری.
آسیب‌های فومو چیست؟
واقعیت این است که آسیب‌های فومو به حدی زیاد است که در برخی از موارد، فرد را به واکنش احساسی شدید وادار می‌کند که این خود می‌تواند فرد را به مستعد فومو دیگری کند. مثلاً به دلیل ضرر در بازار بورس، به یکباره و هیجانی، باقیمانده دارایی خود را در بازار طلا سرمایه‌گذاری کند و یا به بازار مالی دیگری وارد شود و در یک دور باطل و سلسله تباه دارایی قرار بگیرد تا اینکه در نهایت با افسردگی و سرزنش درونی، بازار را ترک کند. واقعیت این است که هیچ کدام از این راه‌ها، ضرری را جبران نمی‌کند.
شاید بهتر باشد قبل از هر اقدامی در بازار مالی خاصه بازار ارزهای دیجیتال که نوسانات و هیجانات بسیاری دارد و ذاتاً در زمره بازارهای مالی پر التهاب است، کمی بیشتر با مفهوم فومو و آثار آن روی دارایی فردی آشنا شوید.
فومو در بازار ارزهای دیجیتال چیست؟
فومو مخفف Fear of Missing Out به معنی ترس از دست دادن است. این فومو تنها مختص سرمایه‌گذاران تازه‌کار نیست و در برخی از موارد حتی دامن‌گیر افراد متخصص و با تجربه بازار هم می‌شود. در واقع، فومو مثل یک ویروس به جان بازار می‌افتد و نظم و هارمونی بازاری که دارد روند طبیعی خود را طی می‌کند، بر هم می‌زند. در این بر هم ریختگی افرادی که به صورت هیجانیو بدون منطق به دنبال سود هنگفت هستند، ضررهای هنگفت می‌بینند.
این موضوع چون به لحاظ روانی بر بازار تاثیر دارد، تمرکز سرمایه‌گذاران و کاربران را بر هم می‌زند و دقیقاً روی نقطه حساس آنها دست می‌گذارد که نکند سود موجود در بازار را کس دیگری کسب کند و ما از غافله عقب بمانیم؛ پس فلان سهم یا ارز را به هر قیمتی که شده باید خرید تا از سود آن جا نماند. این مسیر به موجی رسانه‌ای هم تبدیل می‌شود تا جاییکه تقریباً گفتمان همه بازار می‌شود. این موضوع اما به تدریج پای خود را از بازار فراتر می‌گذارد و به جامعه هم سرایت می‌کند به ی که تقاضا برای خید به حدی بالا می‌رود که عرضه پاسخگو نیست. این رونپ یعنی افزایش سرسام‌آور قیمت‌ها و ایجاد حبابی بزرگ و سودی غیرواقعی در بازار. جالب‌تر اینکه افراد به دلیل ترس از دست دادن سود بیشتر، حتی بعد از افزایش قیمت‌ها، نه‌تنها هم و یا دارایی خود را نمی‌فروشند بلکه همچنان چشم به خرید بیشتر هم دارند و با این اقدام، قیمت‌ها باز هم افزایش می‌یباد تا جاییکه حباب آنقدر بزرگ می‌شود که به یکباره می‌ترکد و دارایی همه افرادی را که دچار فومو شده‌اند، با خود می‌برد.
چرا بازار درگیر فومو می‌شود؟
همانطور که گفتیم فومو یک واکنش هیجانی و یک ترس از دست دادن سود بیشتر است؛ با این نگاه خیلی راحت می‌شود این را درک کرد که فومو در واقعه ریشه در حس مقایسه دارد. اینکه ما مرتب دارایی خود را با دیگر فعالان بازار مقایسه کنیم و حس رقابتی کاذب در خود ایجاد کنیم. حسی که تمرکز روحی و روانی ما را بر دارایی خود کاهش می‌دهد. در واقع، فرد برای دستیابی به سود بیشتر دچارطمع می‌شود و این مقایسه کردن خود با افراد موفق بازار، این طمع را به نقطه‌ای می‌رساند که عملاً تمرکز و توان تحلیل منطقی ندارد و بی‌صبرانه و عجولانه دارایی خود را وارد بازار یکی از ارزهای دیجیتال می‌کند؛ غافل از اینکه دچار فومو شده است و به زودی میزان بسیاری و درصد بالایی از دارایی خود را از دست خواهد داد. در این مواقع فرد فکر می‌کند که ریسک‌پذیری او بالاتر رفته و می‌تواند با جسارت بهتری تحلیل‌های مالی را نقض کند و تحلیل خود را از بازار ارائه دهد. از طرفی نباید از سود هنگفتی که به زودی به سرمایه‌گذاران اصلی و بزرگ بازار می‌رسد نیز جا بماند؛ با این استدلال فرد بی‌محابا و هیجان‌زده وارد بازار می‌شود.
فرض کنید خبر برسد که قیمت یک ارز بدون اینکه فناوری آن بهبود یافته باشد و یا قانونی برای استفاده بیشتر از آن تصویب شدخه باشد و یا تیم توسعه دهنده آن تصمیم به گسترش کارکردهای آن گرفته باشند و یا هر دلیل خاص دیگری، به یکباره افزایش پیدا می‌کند. در این موارد، شما به عنوان یک فعال بازار خیلی خوب می‌توانید تحلیل کنید که ارز بنا به دلایل مختلفی دچار حباب شده است و این رشد قیمتی بی‌دلیل نشان دهنده یک حباب قیمتی است که به زودی می‌ترکد. با این حال اما نمی‌تواند احساسا ترس از دست دادن سود بیشتر را در خود کنترل و مدیریت کنید؛ نتیجه این می‌شود که علی‌رغم همه دانسته‌های خود و تحلیل‌های بازار، برای اینکه به سود بیشتری برسید خود را قانع می‌کنید و همه یا بخشی از سرمایه خود را برای خریدن آن ارز هزینه می‌کنید. به این ترتیب شما هم تحت تاثیر فومو قرار گرفته‌اید و این جهت‌گیری شما به افزایش بی‌رویه قیمت آن ارز و باد شدن بیشتر این حباب کمک می‌کند. کم‌کم عرضه ارز در بازار آنقدر کاهش می‌یابد که ارز به دلیل تقاضای بی‌رویه، با افزایش چشمگیری روبه‌رو می‌شود. تمام این اتفاقات در حالی می‌افتد که همه بازار لااقل بخش زیادی از بازار می‌دانند که این اقدام عاقلانه نیست و ممکن است قیمت کنونی، اوج قیمت آن ارز باشد و بعد از ترکیدن ارز، قیمت آن به طرز عجیبی کف قیمتی جدید را ثبت کند اما باز با این حال، افراد نمیتوانند عواطف و احساسات خود را مدیریت کنند و ترس سود بردن دیگران و عقب ماندن، به جانشان می‌افتد. در نتیجه با این ریسمان پوسیده ته چاه می‌روند و دارایی خود را در بازاری سرمایه‌گذاری می‌کنند که می‌دانند حبابی است. این اقدام در بازار مالی نوعی خودزنی بزرگ و نادیده گرفتن برنامهریزیهای تجاری است.
فومو، بازی روانی بازار
نمونه‌های دیگر فومو را می‌توانید در بازارهای دیگر هم ببینید که سعی می‌شود با استفاده از آن یک کالا و یا یک محصول خاص را بدون اینکه مزیت و یا فایده خاصی داشته باشد، در بالاترین قیمت و با استفاده از ایجاد تقاضای بالا، به بالاترین قیمت به فروش برسانند. دیدن و شنیدن جملاتی مانند: این تنها یک عدد باقیمانده! از این دست جملات است که می‌تواند جامعه مخاطب را دچار فومو کنند.
یکی از نکات مهم در این حوزه این است که به دلیل ماهیت روانی فومو، هرچه افراد بیشتر با آن درگیر شوند، تبعات منفی آن بیشتر و آسیب‌های مالی آن افزایش خواهد یافت تا جاییکه ممکن است حتی زندگی فرد را تحت تاثیر قرار دهد. این موضوع تا جایی ادامه پیدا می‌کند که احساس‌های بدی مانند نارضایتی از زندگی و یا اختلالات روانی و بیخوابی را در او ایجاد می‌کند.
حال بگذارید این موضوع را با یک مثال جا بی‌اندازیم. فرض کنید که بیت کوین مورد توجه بسیاری از تحلیلگران بازار قرار گرفته و سرمایه‌گذاران زیادی درباره سود هنگفت آن در آینده صحبت می‌کنند و اعتقاد دارند که فرصت برای خرید آن کم است و اگر فردی آن را بخرد می‌تاوند رد آینده‌ای نه چندان دور به سود هنگفتی برسد و اگر کسی موفق به خرید این ازر نشود، دیگر هرگز نخواهد توانست به میزان دلخواه از آن خرید کند چون قیمت به حدی افزایش می‌یابد که داشتن این ارز در کیف پول شخصی، به یک رویا تبدیل می‌شود.
در این شرایط از ابزار رسانه هم استفاده می‌شود و کم‌کم در همه بازار، خبر رشد هنگفت بیت کوین در آینده و البته کم بودن فرصت خرید می‌پیچد. این ممکن است حتی به جامعه هم سرایت کند و به یک گفتمان مالی و اقفتصادی تبدیل شود که اگر کسی بیت کوین نخرد، در آینده به شدت پشمان خواهد شد چون درآمدی چند هزار درصدی را از ست می‌دهد و در حالیکه می‌توانست یک شبه ره صد سله ره برود، حالا باید افسرده و پشیمان، سود دیگران را تماشا کند.
فومو و حرکت غیرمنطقی در بازار
در چنین شرایطی، حتی اگر فرد این رشد را نتواند با هیچ استدلال منطقی، تحلیل تکنیکال و فاندامنتالی توجیه کند، باز هم در صف خرید قرار می‌گیرد چون نمی‌خواهد این شانس بزرگ را از دست بدهد و بعدها هنگام مقایسه کردن خود را دیگران، احساس بد پشیمانی را تجربه کند.
تا اینجا همه اتفاقات خوب است اما در این موارد ناگهان فردی تاثیرگذار در بازار، در قالب یک سخنرانی و یا توئيت ورق را برمی‌گرداند و یا خبری موثق می‌رسد که استخارج بیت کوین در چین ممنونع شد و یا فدرال رزرو با لایحه آزادی خرید و فروش بیت کوین مخالفت کرد و یا هر خبر و اتفاق دیگری که منجبر به ریزش بازار شود. در این هنگان فردی که دچار فومو شده بود، به یکباره بخش زیادی از دارایی خود را از دست می‌دهد. این موضوع سبب ایجاد موجی در بین فعالان فومو زده می‌شود و حالا این روند سبب افت پیوسته قیمت بیت کوین می‌شود تا جاییکه قیمت به کمترین مقدار ممکن می‌رسد.
حالا این فعالان بازار دچار رخوت و افسردگی می‌شوند. این یعنی فرد برای دچار شدن به فومو، مستعدتر می‌شود و عملاً اختیار فکر و قابلیت تحلیل خود را از دست می‌دهد و ۲۴ساعته به عملکرد خود فکر می‌کند و هر بار پشیمان‌تر از گذشته خود را سرزنش می‌کند و به شانس خود لعنت می‌فرستد و فاصله خود را با افراد موفق بازار، بیشتر از گذشته می‌بیند. این نتیجه اعتماد کردن به حرفهای دیگران و ندیدن دست سودجویان در این اطلاعات است. در واقع، فرد نتوانسته است که طمع خود را کنترل کند و در حالی کخه خود را با افراد موفق مقایسه میکرد، به هوای یک درآمد بسیار بالا، این ریسک بسیار بد را قبول کرد تا اینکه دارایی خود را از دست داد.
فومو گرچه در همه زمینه‌های زندگی می‌تواند وجو داشته باشد اما در بازار ارزهای دیجیتال که ذاتاً نوسانی و پر خبر است، دامنه و عمق اثرگذاری بیشتری دارد. در این بازار قیمت‌ها می‌توانند به طور هیجانی در کمتر از چند دقیقه رشدی عجیب و یا افتی چشمگیر را تجربه کنند. پس هر تصمیم هیجانی بدون پشتوانه عقلی و منطقی و استدلالی می‌تواند آسیب‌های زیادی را به دارایی افراد بزند تا جاییکه حتی فرصت جبران هم به افراد ندهد و دارایی فرد را در یک روز به نصف و حتی کمتر از آن برساند.
نکته دیگر اینکه در این موارد برخی به سودهای دیگران استدلال می‌کنند و در واقع سود چشمگیر دیگران چشم آنان را کور می‌کند اما باید بدانید که این سودها کاملاً شانسی هستند و هیچ تحلیل و آگاهی پشت آن نیست؛ بنابراین بهتر است روی پوست موز حرکت نکنید.
