توکن چیست؟ (بخش دوم/ انواع توکن)
یک توکن (Token) رمز ارزی است که بلاک چین مستقل خود را ندارد و دقیقاً به همین دلیل است که روی دیگر شبکه‌ها در اغلب موارد اتریوم، جابه‌جا می‌شود. با این توضیح کوتاه می‌توان خیلی خوب و ساده تفاوت توکن و کوین را در بازار ارزهای دیجیتال فهمید. این یعنی تفاوت بین ارزهای دیجیتال در واقع در نوع برخورداری از بلاک چین است. پس اگر ارز دیجیتالی از بلاک چین مستقل خود برخوردار بود، آن را کوین می‌نامند و اگر ارز دیجیتالی از بلاک چین مستقل خود برخوردار نبود، به آن توکن می‌گویند.
انواع توکن
توکن‌ها را می‌توان به چند دسته مختلف تقسیم کرد؛ البته درباره توکن‌ها باید گفت که دسته‌بندی آنها مانند هر چیز دیگری، نسبی و وابسته به اشخاص است و هر فردی می‌تواند با استدلال‌های خود، آنها را از روی ویژگی‌های مختلف دسته‌بندی کند. به هر حال اما در بازار ارزهای دیجیتال، عموماً آنها را به دو دسته کلی توکن مثلی (Fungible) و توکن غیرمثلی (Non-fungible) تقسیم می‌کنند که البته هر کدام آنها را باز می‌توان به زیرمجموعه‌های دیگر و دسته‌هیا کوچکتر تبدیل کرد.
تفاوت غیرمثلی و مثلی
برای درک بهتر تفاوت بین توکن‌های مثلی و توکن‌های غیرمثلی بهتر است از ابتدا این دو واژه و تعریف آنها در حوزه‌های اقتصاد را بیان و تبیین کنیم.
در اقتصاد واژه مثلی و یا تعویض‌پذیر بودن زمانی اطلاق می‌شود که یک کالا (یا پول) با واحدهای خودش قابل تعیض باشد و نتوان هیچ‌کدام از آنها را کم‌ارزش‌تر یا با ارزش‌تر از دیگری قلمداد کرد. بگذارید این نکته را به یک مثال ساده بیان کنیم. بیت کوین و یا واحدهای پولی مانند دلار و ریال و پوند و ین و یوان، همگی مثلی هستند. به عنوان نمونه فرد می‌تواند یک اسکناس هزار تومانی را با یک اسکناس هزار تومانی دیگر تعویض کند بدون اینکه ارزش داده شده با ارزش دریافت شده متفاوت باشد. در واقع هر دو اسکسناس هزار تومانی، ارزش یکسان دارند و به یک اندازه در بازار مالی و سنتی ارزشمند هستند. از طرفی وقتی این اسکناس هزار تومانی را به فردی قرض بدهیم، انتظار نداریم دقیقاً همان اسکناس را به ما برگرداند بلکه می‌تواند هر هزار تومانی دیگری را به ما پس بدهد.
در مقابل این نوع دارایی، دارایی غیرمثلی قرار دارند. تقریباً همه داراییهایی که در اطراف ما هستند، در زمره غیرمثلی دسته‌بندی می‌شوند. لپ‌تاپ، ماشین، خانه،موبایل و و و همی غیرمثلی هستند. مثلاً اکر ما به دوست خود، دوچرخه قرض بدهیم و یا گوشی همراه خود را، انتظا ر داریم بعد زا موعد مقرر، همان دوچرخه یا موبایل را به ما برگرداند. نمونه دیگر فرش است. فرش دستباف با فرش ماشینی ارزش یکسان ندارند و تنها به این دلیل که هر دو فرش هستند، نمی‌توان آنها را با هم معاوضه کرد و یا تابلویی ا زاستاد فرشچیان را با تابلوی نقاشی دیگری تعویض کرد به این دلیل که هر دو یک تابلوی نقاش هستند. پس در یک کلام باید گفت که هر چیزی که ابزار معامله نباشد، غیرمثلی است.
تفاوت توکن غیرمثلی و مثلی
بعد از آشنایی با دو مفهوم مثلی یا تعویض‌پذیر بودن و غیرمثلی یا تعویض‌پذیر نبودن، حالا راحت‌تر می‌توان تفاوت توکن غیرمثلی و مثلی را بیان کرد. یک توکن غیرمثلی که به آن NFT هم گفته می‌شود، یک دارایی دیجیتال منحصربه‌فرد است که روی بلاک چین میزبان ذخیره شده و انتقال داده می‌شود. خب با این تعریف می‌توان گفت که مواردی مانند آیتم‌‌های بازی‌های رایانه‌ای، کالاهای کلکسیونی، آثار هنری دیجیتال و حتی یک خانه که به‌صورت توکن درآمده است، همگی در دسته توکن‌های غیرمثلی قرار دارند.
نکته این است که البته به دلیل نوع بازار ارزهای دیجیتال، امروزه حدود ۹۹٪ توکن‌های موجود در این بازار مثل تتر و چین لینک، توکن مثلی‌اند و به همین دلیل همه واحدهای آنها به لحاظ ارزش، مشابه و قابل‌تعویض هستند با این وجود اما باید دانست که حوزه NFT هر روز در حال گسترده شدن است و به احتمال زیاد در آینده‌ای نه چندان دور بخش زیادی از بازار ارزهای دیجیتال به توکن‌های غیرمثلی اختصاص خواهد یافت. به همین منظور در ادامه سه نوع مختلف زا توکن‌های غیرمثلی را مورد بررسی قرار می‌دهیم تا ذهنیت دقیقی نسبت به آنها پیدا کنید چون قطعاً در آینده توکن‌هیا غیرمثلی سهم بسیار بیشتری از بازار ارزهای دیجیتال خواهند داشت.
انواع توکن مثلی
توکن‌های مثلی را به سه دسته اصلی می‌توان تقسیم کرد:
توکن کاربردی
توکن کاربردی Utility Token نوعی دارایی دیجیتال است که با آن می‌توان هزینه‌های یک پروژه خاص را پرداخت و یا در همان پروژه کالا و یا خدماتی را خریداری کرد. در واقع، این توکن‌ها برای استفاده در همان پروژه کاربرد دارند. با توجه به اهمیت این دسته می‌توان ادعا کرد که اغلب توکن‌های موجود در بازار، کاربردی هستند.به عنوان نمونه توکن لینک Link نوعی توکن کاربردی است که کاربر می‌تواند با استفاده از آن هزینه خدمات پلتفرم چین لینک را بپردازد. نکته مهم در این مورد این است که ارزش واقعی توکن‌های کاربردی به نظام عرضه و تقاضا بستگی دارد وگرنه هیچ پشتوانه دقیقی برای آنها تعریف نشده و ندارند. از سوی دیگر، ارزش واقعی توکن کاربردی با ارزش یا سرمایه‌های شرکت توسعه‌دهنده هیچ ارتباط معناداری ندارد.
توکن اوراق بهادار
توکن اوراق بهادار (Security Token)، دسته دیگری از توکن‌های مثلی هستند است که کاربر با آن سهم یا قسمتی از یک دارایی، شرکت یا سود یک فعالیت خاص را خواهد داشت. فرض کنید فردی خانه خود را به هزار توکن تبدیل کند، آن وقت هر کس با داشتن یکی از این توکن‌ها می‌تواند به اندازه خود در خانه سهم داشته باشد و خود را یکی از سهامگذاران بداند. این فرد در واقع دارای یک توکن اوراق بهادار است.
لازم به یادآوری است که اوراق بهادار در واقع نوعی دارایی قابل معامله و مورد تایید نهادهای نظارتی و قانونی است و یک سرمایه‌گذار می‌تواند با استفاده از آن در یک فعالیت مالی شرکت کند. سهام و اوراق قرضه را می‌توان بهترین نمونه‌های اوراق بهادار دانست.
این اصطلاح (توکن اوراق بهادار) زمانی که بعضی از سازمان‌های ذی‌ربط در سراسر جهان مثل کمیسیون بورس ایالات متحده اعلام کردند که بعضی از رمزارزها در واقع اوراق بهادارند و باید از نظر قانونی ثبت شوند، بین کاربران فعال در بازار ارزهای دیجیتال مطرح شد. خب با این توضیح می‌توان گفت که اوراق بهادار بودن یا نبودن یک توکن را در واقع نهاد قانونگذار هر کشوری مشخص می‌کند.
کمیسیون بورس ایالات متحده با استفاده از آزمایش هاوی تشخیص می‌دهد که یک توکن اوراق بهادار هست یا خیر. در این تست هر دارایی برای بهادار بودن باید چند شرط داشته باشد:
- نوعی سرمایه‌گذاری مالی باشد.
- انتظار سود در آن تعریف شده باشد.
- در یک شرکت ثبت شود.
- این سود باید از فعالیت شخص ثالث حاصل شود.
حالا مهمترین مزیت توکن‌های اوراق بهادار نسبت به اوراق بهادار سنتی در این موضوع است که دارنده توکن اوراق بهادار می‌تواند با بکارگیری بلاک چین، آن را روی کیف پول شخصی خود ذخیره کند بدون آنکه نیازی به مراجعه به صرافی داشته باشد و هر زمان که نیاز احساس کرد آن را هزینه و خرج کند. این نوع توکن همانطور که گفته شد در مراجع قانونی ثبت می‌شود در نتیجه ضریب کلاهبرداری به شدت افت کرده و به سمت صفر میل می‌کند.
توکن حاکمیتی (گاورننس)
توکن حاکمیتی یا گاورننس Governance نیز نوعی رمزارز است که به دارنده اجازه می‌دهد در تصمیم‌گیری‌ها و رأی‌گیری‌ها برای آینده یک سیستم یا شبکه، نقش خود را ایفا کند. یعنی فرد می‌تواند با استفاده از آن در تغییرات و تصمیم‌گیری‌ها مداخله و شرکت کند. به عنوان مثال، توکن یونی سوآپ، یک توکن از نوع حاکمیتی است که صاحب این توکن می‌تواند در تصمیم‌گیری‌های مختلف این صرافی حق رأی داشته باشد. توکن حاکمیتی به دلیل نوع خاص کاربردی که دارند، اغلب در دسته توکن‌های کاربردی هم دسته‌بندی می‌شوند.
