توکن چیست؟ (بخش اول)
توکن چیست و چه تفاوتی با کوین دارد؟ این سوال بسیار بنیادین و البته مهمی است که هر کاربر دنیای ارز دیجیتال باید پاسخ آن را بداند. در یک عبارت ساده می‌توانت گفت که توکن نوعی رمز ارز است که بلاک چین مستقل ندارد. این عبارت البته تا قبل از مطالعه تمام این مقاله تا حدی برای شما (اگر کاربر تازه‌کار بازار ارزهای دیجیتال هستید) گنگ و نامفهوم است اما در ادامه تلاش می‌کنیم در یک سیر گام به گام تعریف واضح و شفافی از توکن به شما ارائه داده و شما را با این مفهوم به خوبی آشنا کنیم. پس تا پایان این مقاله با ما همراه باشید.
توکن چیست؟
همانطور که در ابتدای این مقاله اشاره کردیم، یک توکن (Token) رمز ارزی است که بلاک چین مستقل خود را ندارد و دقیقاً به همین دلیل است که روی دیگر شبکه‌ها در اغلب موارد اتریوم، جابه‌جا می‌شود. با این توضیح کوتاه می‌توان خیلی خوب و ساده تفاوت توکن و کوین را در بازار ارزهای دیجیتال فهمید. این یعنی تفاوت بین ارزهای دیجیتال در واقع در نوع برخورداری از بلاک چین است. پس اگر ارز دیجیتالی از بلاک چین مستقل خود برخوردار بود، آن را کوین می‌نامند و اگر ارز دیجیتالی از بلاک چین مستقل خود برخوردار نبود، به آن توکن می‌گویند.
بیت کوین، اتریوم، لایت کوین، بیت کوین کش، کاردانو و بسیاری بیشتر از رمز ارزها دیگر که بلاک چین‌های خاص خود را دارند در دسته کوین‌ها قرار می‌گیرند. با این حال توکن‌های شناخته شده زیادی هم در بازار ارزهای دیجیتال وجود دارد که از مهمترین و بزرگترین آنها می‌توان به تتر اشاره کرد.چین لینک، دای (Dai)، آوی (Aave)، یرن فایننس (Yearn.Finance) و همچنین بت (BAT) از دیگر توکن‌های مطرحی هستند که در بازار ارزهای دیجتال توانسته‌اند به جایگاه مطلوبی برسند. این توکن‌ها که حجم زیادی از معاملات بازار را هم به خود اختصاص داده‌اند، اغلب روی بلاک چین‌های اتریوم، بایننس چین (Binance Chain)، ایاس و حتی تزوس جابه جا می‌شوند و در واقع از این بلاک چین‌ها استفاده می‌کنند. شاید جالب باشد که بدانید وب‌سایت کوین مارکت کپ (Coinmarketcap)، اولین مرجعی که تفاوت بین کوین و توکن را بیان و آنها را از هم متمایز کرد.
یکی از نکات مهمی که در همین ابتدا باید به آن اشاره کرد این است که این تعاریف همه بر اساس ذهنیت‌های موجود در بازار است وگرنه اگر قرار باشد با نگاه علمی و دقیق به حوزه ارز دیجیتال نگاه کنیم در واقع می‌توان گفت هر ارزی که در بازار ارزهای دیجیتال دیده می‌شود در واقع توکن است. خب حالا با این نگاه باید گفت اتر، رمز ارز بومی شبکه اتریوم و یک توکن است اما در بازار آن را در زمره کوین‌ها دسته‌بندی می‌کنند.
نکته مهم دیگر درباره توکن‌ها این است که بیشتر آنها، «توکن‌های کاربردی» هستند. در واقع این ارزهای دیجیتال امکان دریافت کاربرد خاصی از یک پروژه خاص را ایجاد می‌کنند با این تاکید که تنها در اکوسیستم مربوط به آن قابل استفاده هستند. بگذارید این موضوع را در قالب یک مثال بیان کنیم: فرض کنید در قالب یک پروژه کاربران بلیط قطار را تنها با یک توکن خاص بتوانند بخرند در اینصورت تنها کاربرد این توکن اینست که با آن بلیط قطار خریداری شود؛ پس نمی‌توان با آن توکن بلیط مسابقه فوتبال را خرید، به سینما و یا رستوران رفت و یا اینکه از یک فروشگاه بزرگ کالای مصرفی خود را خرید.
در موضوع توکن توجه به این نکته مهم است که ساخت توکن خیلی راحت‌تر از ایجاد یک بلاک چین و شبکه مستقل است چراکه بسیاری از پروژه‌ها می‌توانند بدون هزینه زیاد برای طراحی و ایجاد یک بلاک چین، خیلی راحت روی یک بلاک چین دیگر، توکن خود را ایجاد کنند و به اهداف اولیه خود برسند.
به دلیل همین قابلیت‌های بالا است که پروژه‌هایی که می‌خواهند یک بلاک چین را توسعه دهند، معمولاً در ابتدا یک توکن روی یک بلاک چین واسطه ایجاد کرده و پیش‌فروش یا همان عرضه اولیه را برگزار می‌کنند و در ازای دریافت پول رایج یا ارزهای دیجیتال دیگر، توکن‌های خود را پیش از آنکه پروژه راه‌اندازی شود،می‌فروشند. ذکر این نکته از اهمیت بالایی برخوردار است که بدانیم ارزش توکن‌هیا پیش‌فروش شده و یا توکن‌های موجود در بازار ارزهای دیجیتال، ارتباط مستقیمی با وضعیت پروژه و اهداف آن و حرکتش به سمت اهداف دارد.
خب حالا برخی از توکن‌ها که بتوانند در این مرحله به حد کافی گسترده شوند، به سمت ایجاد بلاک چین مستقل خود حرکت می‌کنند تا با این اقدام، خود را به یک کوین در بازار ارزهای دیجیتال تبدیل کند. موضوع بعدی اینکه کوین‌ها کیف پول اختصاصی خود را دارند اما توکن‌ها روی کیف پول‌های بلاک چین میزبان ذخیره می‌شوند. این یعنی تمام توکن‌هایی که مبتنی بر بلاک چین اتریوم ایجاد می‌شوند، باید روی کیف پول‌های اتریوم ذخیره شوند اما نمی‌توان بیت کوین را روی آدرس اتریوم ذخیره کرد چون بیت کوین یک کوین است.
توکن چگونه ساخته می‌شود؟
شاید سوال شما الان این باشد که توکن را روی چه پلتفرم‌های می‌شود ایجاد کرد؟ پاسخ این است که روی هر پلتفرم بلاک چینی که از قراردادهای هوشمند استفاده می‌کند و زبان برنامه‌نویسی سطح بالایی دارد، قابلیت ایجاد توکن وجود دارد. این ویژگی به خوبی دلیل استفاده گسترده از بلاک چین اتریوم را نشان می‌دهد و نشان می‌دهد که چرا اتریوم میزبان بیشتر از ۸۰درصد توکن‌های بازار است. در این رده‌بندی بعد از اتریوم، بایننس چین (Binance chain)، ایاس، کازماس، تزوس و ترون حضور دارند.
قرارداد هوشمند چیست؟
قرارداد هوشمند یک کد برنامه‌نویسی است که بر بستر بلاک چین نوشته می‌شود و امکان ایجاد تراکنش‌های بدون واسطه را فراهم می‌کند. این نوع قرارداد علاوه بر اینکه قابل پیگیری و غیرقابل برگشت است و ما را از اعتماد کردن به دیگران بی‌نیاز می‌کند، امنیت بیشتر و هزینه کمتری هم دارد و عملاً احتمال تقلب را هم به صفر می‌رساند.
روش کار قراردادهای هوشمند، مشابه دستگاه‌های فروش خودکار فرودگاه‌ها است. این دستگاه‌ها به طور خودکار، پول پرداخت شده رو پردازش می‌کنند و در ازای آن، نوشیدنی مدنظر را به شما تحویل میدهند، بدون اینکه پای فروشنده و یا واسطه دیگری در بین باشد.
قراردادهای هوشمند غیر از حوزه ارز دیجیتال، کاربردهای متنوع دیگری هم دارند؛ این نوع قرارداد میتواند جایگزین Lc در سیستم گمرک باشد و نیاز به واسطه‌گری بانک‌ها را از بین ببرد، و یا اینکه میتواند مثل یک ربات، فرایندهای روتین مدیریتی مثل پرداخت "حقوق به ازای ساعت کار" را به شکلی دقیق اجرا کنند تا دیگر لازم نباشد به حسابدارها اعتماد کنید.
با استفاده از قراردادهای هوشمند، می‌شود در بستر بلاک چین توکن‌های خاصی را منتشر کرد تا افراد تنها با استفاده از آنها بتوانند مالکیت معنوی موسیقی، فیلم و یا هر اثر دیگری را کسب کنند؛ این یعنی حفظ حقوق مالکیت معنوی یک اثر بعد از انتشار در اینترنت و فضای مجازی. انتشار توکن برای پرداخت خودکار خسارت، دریافت حق بیمه و تمدید بیمه، از دیگر قابلیت‌های قرارداد هوشمند است.
به عنوان نمونه بلاک چین اتریوم امکان ایجاد قراردادهای هوشمند را برای کاربر فراهم می‌کند و برخی از کلاهبرداران از این بستر برای ایجاد پروژه‌های پانزی و اسکم استفاده می‌کنند و با ترفندهایی مثل اینکه پروژه ما از قرارداد هوشمند استفاده می‌کند، تازه‌کارهای بازار را طعمه خود می‌کنند و به دارایی آنها را دستبرد می‌زنند؛ بنابراین افراد باید دانش خوبی درباره قرارداد هوشمند و بلاک چین داشته باشند.
به عبارت بهتر، تیم توسعه‌دهنده یک پروژه برای ایجاد توکن باید با از زبان‌های برنامه‌نویسی و استانداردهای ایجاد توکن که توسط تیم بلاک چین ارائه می‌شود، استفاده کند، قرارداد هوشمند توکن خود را ایجاد کرده و با بکارگیری ابزارهای نوین، آن در بلاک چین پیاده‌سازی کند. به عنوان نمونه، سالیدیتی، زبان برنامه‌نویسی ساخت توکن یا همان قرارداد هوشمند در شبکه بلاک چین اتریوم و ERC۲۰ استاندارد این شبکه برای ایجاد توکن است.
نکته مهمی که در ساخت توکن وجود دارد این است که اساساً ساخت توکن در کمتر از یک ساعت و هزینه بسیار ناچیز به اندازه کارمزد استفاده از شبکه، امکان‌پذیر است اما واقعیت این است که صرف ساختن یک توکن که کاری بسیار راحت است و با اندک دانشی از فناوری امکان‌پذیر، هیچ ارزشی محسوب نمی‌شود بلکه ارزشمندی یک توکن در هدف تیم ایجادکننده و توسعه‌دهنده آن و همچنین کاربردهای آن نهفته است.
همین ویژگی سبب شده که بازار ارزهای دیجیتال مملو از توکن‌های غیرکاربردی و بی‌هدفی باشد که تنها هدف از ایجاد آنها خالی کردن جیب کاربران و کلاهبرداری است. در واقع، بسیاری از کلاهبرداران با ایجاد توکن تلاش می‌کنند پروژه خود را با بزرگنمایی در بازار معرفی و در نهایت بعد از فروش توکن‌های خود به بالاترین قیمت، به دارایی کاربران عمدتاً تازه‌کار دستبرد بزنند. کلاهبرداران توکن‌های خود را در این فضای آشفته در قبال دریافت پول رایج به فروش می‌رسانند و کاربران تازه‌کار بدون آنکه آگاهی کامل داشته باشند در این دام گرفتار می‌شوند.
یکی از راه‌هایی که فرد میتواند در خرید توکن اطمینان حاصل کند این است که توکن را از یک صرافی معتبر بخرد چون یک توکن برای اینکه به مقبولیت برسد باید در یک پروژه کاربردی دخیل شود و این کار در صرافی‌های معتبر به هیچ وجه ساده نیست.
با همه این موارد باید گفت که بیش از ۹۰درصد توکن‌هیا موجود در بازار هیچ هدف خاصی ندارند و صرفاُ برای کلاهبرداری ایجاد شده‌اند. اوج این جریان در سال ۲۰۱۷ بود که توکن‌های بسیاری ایجاد شد و میلیون‌ها دلار پول از جیب سرمایه‌گذاران ناآگاه به حساب کلاهبرداران واریز شد اما این روند در سال ۲۰۱۸ و با ترکیدن حباب بازار بخش زیادی از این توکن‌ها فراموش شدند و هرگز نتوانستند به قیمت اولیه خود برسند.
مزیت توکن چیست؟
یکی از مهمترین مزیت‌های استفاده از توکن این است که هزینه‌ها را به شدت کاهش و زمان را کم می‌کند؛ این دو نکته را می‌توان مهمترین مزیت ایجاد توکن به جای یک بلاک چین مستقل دانست.
اغلب پروژه‌هایی که قصد دارند روی شبکه و بلاک چین کار خود را شروع کنند، در همان اول کار، منابع مالی و سرمایه کافی ندارند و با توجه به گسترش سریع بازار رمزارزها، از نظر زمان‌بندی هم مشکلات زیادی دارند. بیشتر این پروژه‌ها در ابتدا به سرعت توکن مخصوص خود را روی یک بلاک چین دیگر (اغلب اتریوم) پیاده‌سازی می‌کنند و با این اقدام به جذب سرمایه و افزودن آن به صرافی‌ها، به منابع مالی مورد نیاز و زمان‌بندی کافی دست می‌یابند، شبکه مستقل خود را ایجاد کنند و در گام بعدی، توکن‌ها را به بلاک چین اختصاصی خود انتقال میدهند. به عنوان مثال، واحدهای ارزی ترون (TRX) در همان اول به شکل توکن اتریومی عرضه شدند اما پس از ایجاد و توسعه بلاک چین ترون، همه آنها به شبکه اصلی انتقال داده شدند و به این ترتیب پروژه روی بلاک چین بومی کار خود را ادامه داد.
ناگفته نماند که در بسیاری از موارد نیز اساساً نیاز به ساخت و ایجاد بلاک چین جداگانه برای یک پروژه به هیچ وجه حس نمی‌شود (بسته به هدف پروژه دارد) و پروژه از امنیت بالای بلاک چین اتریوم و یا هر بلاک چین امن دیگری بهره‌مند می‌شود. به عنوان نمونه، پروژه چین لینک همچنان کار می‌کند و حتی توانسته با تیم‌های بزرگی در بازار ارزهای دیجیتال قرارداد همکاری امضا کند؛ با این حال لینک (Link) توکن بومی این پروژه که از قضا در رده بالایی به لحاظ ارزشمندی قرار دارد، همچنان روی بستر اتریوم فعالیت خود را ادامه می‌دهد. فراموش نکنید اینکه یک پروژه به سمت ایجاد بلاک چین اختصاصیب حرکت کند و یا در همان بلاک چین میزبان به کار خود ادامه دهد، بیش از هر چیز به هدف پروژه و تیم توسعه‌دهنده آن بستگی دارد. البته موفقیت پروژه چین لینک تا حد بسیاری به تعدد ماینرها اتریوم و صدالبته امنیت بالای این شبکه مدیون است.
تتر به عنوان یک استیبل کوین که برای حفاظت از سرمایه افراد در برابر نواسانات بازار ایجاد شده است، یکی دیگر از پروژه‌های بزرگ است که از بلاک چین اتریوم استفاده می‌کند و البته بعد از تثبیت جایگاه خود در بازار رمزارزها هم نیازی به ایجاد بلاک چین اختصاصی احساس نکرد.
کیف پول‌های توکن
کیف پول در دنیای ارز دیجیتال، فضایی است که در آن امکان نگهداری ارز دیجیتال و توکن‌های مختلف فراهم است. کیف پول‌ها به چند دسته تقسیم می‌شود که عبارتند از: کیف پول موبایل مثل Atomic، کیف پول دسکتاپ مانند MetaMask، کیف پول کاغذی، کیف پول وب مانند MyEtherWallet و کیف پول سخت‌افزاری مانند Ledger؛ البته باید بدانید که منظور از کیف پول Gustodial یا متصدی در واقع کیف پول صرافی یا همان کیف پول‌هایی است که در آنها کلید خصوصی کیف پول فرد در اختیار صاحب صرافی و یا شخص دیگری قرار می‌گیرد.
افرادی که در حوزه ارز دیجتال فعالیت می‌کنند، برای دارایی خود دو راه دارند. کاربر بعد از خرید ارز دیجیتال به هر میزان و مقدار که باشد، تنها دو راه دارد؛ میتواند آن را در کیف پول شخصی و یا کیف پول صرافی خود نگهداری و محافظت کند. نکته مهم این است که به دلیل کارمز در هر تراکنش، اگر فرد تریدر باشد و قصد داشته باشد در بازار فعالیت مدام کند، بهتر است ارز دیجیتال خود را در کیف پول صرافی نگهداری کند تا مجبور نشود هر بار و برای هر تراکنش، کارمزد بپردازد زیرا اگر ارز دیجیتال در کیف پول صرافی باشد، فرد میتواند هر بار خیلی راحت و بدون کارمزد، تراکنش خود را انجام دهد. با این حال اگر فرد قصد دارد که دارایی خود را برای مدت زمان طولانی نگهداری کند، خب تبعاً استفاده از کیف پول شخصی راه مناسب‌تری است.
در مورد توکن‌ها نیز می‌توان گفت که آنها مانند دیگر ارزهیا دیجیتال می‌توانند روی تمام کیف پول‌ها و آدرس‌های بلاک چین میزبان ذخیره و جابه‌جا شوند. به عنوان نمونه یک توکن مانند چین لینک یا تتر که روی بستر اتریوم کار می‌کند، میتواند روی کیف پول و آدرس‌های اتریوم ذخیره شود. به عبارت ساده‌تر، کاربر با برخورداری از یک کیف پول و یک آدرس اتریوم میتواند تمام توکن‌های خود را که مبتنی بر اتریوم هستند، ذخیره کند. این موضوع درباره دیگر بلاک چین‌ها مثل ترون، بایننس چین، ایاس و تزوس هم صدق می‌کند.
نکته مهم اینکه بلاک چین‌های جدید مانند پولکادات و اولنچ این امکان را فراهم کرده‌اند که توکن را روی کیف پول‌های اختصاصی با آدرس‌های متفاوت هم بتوان ذخیره کرد.
